De huidige blootstellingsnormen zijn 20 jaar verouderd en beschermen niet tegen ernstige biologische schade.
Scholieren behoren tot een risicogroep omdat hun lichaam kwetsbaarder is voor straling terwijl hun blootstelling daaraan op school extreem is.
Draadloze techniek, een schadelijke milieufactor op school
Het lijkt zo handig allemaal, draadloos internet en werken op Chromebooks, iPads
en mobieltjes. Geen gezeul met boeken, agenda’s en loodzware tassen. Duurzaam,
praktisch en toekomstgericht zo klinkt het overal. Het punt is, het is niet
veilig. De Nederlandse overheid prioriteert
gebruikersgemak en economische winst al jaren boven gezondheid en verzuimt
scholen te informeren over de risico’s. Om blijvende gezondheidsschade te
voorkomen zijn dringend maatregelen nodig.
De Raad van Europa en Resolutie 1815
Wereldwijd kan geen wetenschapper of
instituut een veilig gebruik van draadloze technologie garanderen.
Tegelijkertijd toont de meerderheid van al het onderzoek aan dat dit een
milieufactor is met ernstige negatieve biologische effecten, vaak al ver onder
de huidige blootstellingsnorm. Desondanks worden bekabelde netwerken mondiaal
op grote schaal vervangen door draadloze netwerken. Niet voor niets riep de
Raad van Europa haar lidstaten daarom al in 2011 via Resolutie 1815 op om burgers beter te beschermen tegen de
aantoonbare gezondheidsschade van draadloze techniek. Concrete aanbevelingen luidden:
‘Minimaliseer blootstelling aan draadloze
techniek, met name die van kinderen die het meest risico lijken te lopen op het
ontwikkelen van hersentumoren’
‘Geef voorrang aan bekabelde netwerken op
school en zorg voor een strikte regulering van het gebruik van mobiele
telefoons’
‘Ontwikkel vanuit de ministeries van Onderwijs, Milieu en
Volksgezondheid gerichte informatiecampagnes die docenten, ouders en kinderen
voorlichten over de risico’s van het gebruik van mobiele telefoons en andere
draadloze apparaten.
Scholen maken ongeïnformeerde beslissingen
De Nederlandse overheid heeft deze oproep naast
zich neergelegd en is tegen al haar aanbevelingen in een samenwerking aangegaan
met de Telecomindustrie om Nederland te voorzien van een innovatief landelijk
draadloos netwerk. Het belichten van de
gezondheidsrisco’s is hierbij opgeofferd aan gebruikersgemak en economisch
voordeel. De afgelopen jaren zijn
schoolbesturen en directies massaal overgestapt op draadloze netwerken zonder
dat de ministeries van Onderwijs en Volksgezondheid hen informeerden over de gezondheidsrisico’s
hiervan. Het resultaat is dat scholieren
anno 2018 blootgesteld worden aan een milieufactor die een dagelijkse aanslag
vormt op hun gezondheid, gedrag en leervermogen. Een risicovol en onverantwoordelijk experiment.
Breed spectrum aan ziektebeelden
Wat laat het onderzoek precies zien? In het Bio-Initiatiefrapport
, bestaande uit 27 wetenschappers en artsen, zijn alle onderzoeken naar de gezondheidseffecten
van draadloze techniek (radiofrequente straling) tussen 1990 en 2017 opgenomen.
Het zijn er 833 waarvan ruim driekwart biologische verstoringen laat zien,
variërend van mild tot zeer ernstig. Hierbij gaat het zowel om onafhankelijk
als door de industrie gefinancierd onderzoek en om dierstudies, epidemiologisch
onderzoek en lange overzichtsstudies. Blootstelling aan draadloze techniek
leidt tot een breed spectrum aan ziektebeelden w.o. : Verminderde weerstand met
symptomen van griep en verkoudheid, hoofdpijn, slaapstoornissen, vermoeidheid, allergieën,
astma, huidproblemen, oxidatieve stress op celniveau, beschadiging van het DNA,
de hersenen en het zenuwstelsel, vrije radicalen in levend weefsel,
degeneratieve ziektes als Alzheimer en Parkinson, spierziekten als MS, geheugen-
concentratie- en gedragsstoornissen, problemen met zicht en gehoor, hartfalen, kanker
(met name hersentumoren) en onvruchtbaarheid.
Veel van deze effecten zijn aantoonbaar ver onder de huidige ‘veilige’
blootstellingsnorm. Deze wetenschappelijke feiten worden helaas bevestigd in de
dagelijkse praktijk van bouwbiologen en meetspecialisten. Bij mensen die slapen
in waarden boven 0,10miliwattm2 (in NL
45.000 keer onder de toegestane norm voor mobieltjes en 200.000 keer onder de
toegestane norm voor zendmasten) zien zij vrijwel altijd chronische
gezondheidsklachten en slaapproblemen die
onmiddellijk verdwijnen als stralingsbronnen verwijderd en/of
afgeschermd worden.
Relatie met kanker overtuigend genoeg aangetoond
In 2011 classificeerde de World Health Organisation
(WHO) draadloze apparatuur als milieufactor nog in de categorie ‘mogelijk
kankerverwekkend’. Ondertussen zijn we honderden
studies verder en leverde een langlopend staatsgefinancierd onderzoek van het
National Toxicology Programme in de VS een
duidelijke relatie tussen hersentumoren en mobiel bellen. Een beeld dat in 2017
bevestigd werd in grote overzichtsstudies uit Zweden en India (Carlberg,
Hardell PCM5376454 ; Prasad e.a. PMID 28213724). Daarom stelde Dr. Anthony Miller , Emeritus
hoogleraar, oncoloog en voormalig adviseur van de WHO en de International
Agency of Research for Cancer in juli 2017 dat draadloze technologie op dit
moment, net als tabak, asbest en dioxines, thuishoort in de hoogste klasse
kankerverwekkende milieufactoren.
Wetenschappers verenigen zich wereldwijd
Om tegenwicht te bieden aan mondiaal falend
overheidsbeleid, hebben 237 wetenschappers uit 41 landen zich inmiddels verenigd
in de EMF Alliance. In 2015 riep zij de WHO en de VN op burgers, en met name
kinderen, beter te beschermen tegen gezondheidsschade door draadloze
technologie. Het appèl werd mede ondertekend door 105 internationale
organisaties. Als blijkt dat deze oproep
niet leidt tot de bescherming waar scholieren wereldwijd recht op hebben volgt
daarop in 2017 het Reijkjavik-appèl, een
internationale oproep van ruim 100 wetenschappers, artsen en
gezondheidsinstanties aan scholen en schoolbesturen voor stralingsvrije scholen
zonder draadloze techniek mét bekabelde netwerken.
Scholen: Hoge stralingsniveau’s, kwetsbare doelgroep
Het Reijkjavik-appèl komt voort uit het besef
dat scholieren een verhoogd risico lopen op blijvende gezondheidsschade door radiofrequente
straling. Metingen laten zien dat de
stralingsniveau’s nergens hoger zijn dan in een moderne schoolklas waar
scholieren er ook nog eens langdurig aan blootgesteld worden. Bovendien zijn
kinderen vele malen kwetsbaarder voor schade door straling dan volwassenen, zo
bleek in 2016 uit een vuistdik rapport van het Franse overheidsorgaan voor
voedselveiligheid, arbo en milieu ANSES. In dit rapport wordt gewaarschuwd voor
fysieke, cognitieve en psychische schade bij kinderen door draadloze techniek. Hun
hersenen en ruggenmerg absorberen veel meer straling terwijl de zogeheten
SAR-waarden (Specific Absorption Rates) van mobiele telefoons, bedoeld om het
lichaam te beschermen tegen straling, nooit ontwikkeld zijn voor kinderen.
De extreme stralingsniveau’s in schoolklassen
zijn het gevolg van de hoge dichtheid aan draadloze apparaten per m2 waarbij 30
tot 60 verbonden mobiele apparaten (telefoons, tablets, chromebooks) op 35m2 eerder
regel dan uitzondering is. Een tweede
factor is de onwetendheid van schoolleidingen en docenten ten aanzien van het veilig
gebruik van draadloze techniek. Men heeft doorgaans geen notie van de
stralingsniveau’s die men draadloos in de klas veroorzaakt, laat staan dat men
weet op welke manieren men blootstelling kan verminderen of voorkomen.
Klaslokalen: Factor 16 tot 500.000 boven biologisch veilige norm
Gemeten stralingsniveau’s in klassen met
draadloze apparatuur variëren globaal tussen
ca. 0,05 en 1600 miliwattm2. De straling piekt wanneer er Dect-telefoons in de
klas staan, data gezocht of gedownload
worden en/of wanneer de modus voor Wifi of mobiel dataverkeer aan staat terwijl
het basisstation matig tot slecht bereikbaar is. De straling is op zijn sterkst
dichtbij het apparaat.
Het Bio-initiatief rapport stelt vast
dat gezondheidsschade aantoonbaar is vanaf
0,03 mWm2 en dat men een factor 10 lager , dus 0,003mW2, als een biologisch veilige
grens moet hanteren. Dat is een factor 10
boven de normale achtergrondstraling van de aarde. Volgens deze norm verspreidt slechts één
draadloos apparaat in een klas al een schadelijke hoeveelheid straling, laat
staan 30 of 50! De straling in een moderne klas overschrijdt in het gunstigste
geval 100 keer deze biologisch veilige norm en in het slechtste geval ruim 500.000
keer! Hieruit volgt de ongemakkelijke conclusie dat draadloze technologie in
haar huidige vorm niet veilig gebruikt kan worden. En dat invoering van een algeheel
verbod op het gebruik van draadloze techniek de enige manier is waarop
gezondheidsschade op school gegarandeerd voorkomen kan worden.
Huidige blootstellingsnorm
willekeurig gekozen en verouderd
De huidige blootstellingsnormen voor
draadloze technologie zijn in 1998 met veel voorbehoud en willekeur vastgesteld
door de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection, een raad
bestaande uit 24 wetenschappers en artsen. Deze verouderde norm voorkomt dat
een plastic zak gevuld met water binnen 6 minuten niet meer dan 1 graad Celsius
opwarmt maar biedt, zoals inmiddels veelvuldig aangetoond, geen enkele
garantie tegen biologische verstoringen
op langere termijn. Paulo Vecchia, voormalig directeur van het ICNIRP benadrukte
al in 2005 dat deze normen geen medische garanties boden en dat het laatste
woord er nog niet over gezegd was. In 2008 werden de normen door het Europees
Parlement in een vrijwel unanieme stemming bestempeld als ‘verouderd’ waarop bijna
alle Europese landen hun blootstellingsnormen aanpasten naar de laatste
inzichten. Gek genoeg deed Nederland niets. Terwijl dit land met haar hoge
bevolkings- en stralingsdichtheid een aanpassing van de norm het meest nodig
had van alle Europese landen.
Situatie op school
Inmiddels vertonen steeds meer scholieren en
docenten dagelijks de symptomen die in studies in verband gebracht worden met
de korte termijn effecten van draadloze techniek zoals hoofdpijn, verminderde
weerstand, concentratie- en gedragsstoornissen, chronische vermoeidheid en
slaapproblemen. Het zijn dezelfde
symptomen als die waarmee steeds meer waardevolle leraren via een Burn-out
afvloeien uit het onderwijs. Scholieren hebben die mogelijkheid niet, die
hebben leerplicht. De fysieke en geestelijke druk die zij als gevolg van
overbestraling ervaren maakt hen tot ‘lastige, drukke kinderen met
concentratie- leer- en gedragsstoornissen’.
Beleid in andere landen
Steeds meer overheden realiseren zich de
ernst en omvang van de situatie en treffen maatregelen om scholieren te
beschermen.
Zo dienden de Milieupartij en de
Sociaal-Democraten in het Zweedse parlement respectievelijk in 2013 en 2016 een
motie in voor het recht van scholieren op een stralingsvrije school zonder draadloze
technologie. En hoewel stralingsvrije
scholen nog lang geen algemeenheid zijn, groeide de media-aandacht voor het
onderwerp in heel Scandinavië wat er aan bijdroeg dat honderden scholen in
Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland de afgelopen jaren overschakelden naar
een algeheel mobielverbod waarbij telefoons overdag stralingsvrij in metalen
kluisjes bewaard worden.
In Frankrijk, waar Wifi op kleuterscholen om
gezondheidsredenen al jaren bij wet verboden is, kondigde de Franse minister
van onderwijs een nationaal mobielverbod aan voor het basis- en voortgezet
onderwijs vanaf medio 2018. Mobiele telefoons
worden niet alleen verboden tijdens de lessen maar ook in de pauzes. Hoewel
media deze maatregel vooral belichten vanuit de noodzaak tot meer concentratie
op school, komt het besluit niet lang nadat twee Franse overheidsorganen
rapporten publiceerden over de negatieve gezondheidseffecten van draadloze
techniek. In 2015 kwam het Franse
overheidsorgaan voor draadloze communicatie ANFR naar buiten met het schandaal
dat 9 van de 10 mobiele telefoons de maximaal toegestane stralingslimieten
overschreden. En in 2016 kwam het eerder genoemde ANSES met concrete
aanbevelingen om kinderen beter te beschermen tegen schade door draadloze
technologie. Hiermee kan de invoering van een nationaal mobielverbod in
Frankrijk niet meer los gezien worden van het toegenomen bewustzijn over de
negatieve gezondheidseffecten van draadloze techniek.
Het nationale mobielverbod
in Frankrijk wakkerde ook in Engeland de publieke discussie over de
gezondheidsrisico’s van mobieltjes op school aan. De Daily Mail stelt zich in juni 2018 de
hamvraag die al veel te lang vermeden wordt als zij kopt ‘As more countries ban
it from the classroom….Is Wifi giving our children cancer?
Naast Frankrijk en
Zweden komen overal ter wereld steeds meer nationale en regionale overheden in
beweging om burgers en met name scholieren beter te beschermen tegen de
risico’s van draadloze technologie, getuige de lange lijst aan
beleidsmaatregelen wereldwijd op de website van de Environmental Health Trust
van Dr. Devra Davis. Overheden in België, Duitsland, Denemarken, Finland,
Oostenrijk, Engeland, Italië, Spanje, Roemenië, Rusland, Ierland, Cyprus, Athene, Turkije, Israël, Australië,
VS, Nieuw-Zeeland, Canada, Taiwan, Namibië, Tanzania, Chili en Argentinië verlaagden blootstellingslimieten op scholen, organiseerden
parlementaire enquetes of regionale hoorzittingen over de risico’s van
draadloze technologie op school en zorgden voor informatiecampagnes voor
ouders, docenten en schoolleidingen. Vaak is het aangepaste beleid een direct
gevolg van de druk en protesten die onderwijsbonden en/of ouderorganisaties uitgeoefend
hebben.
Helaas doet Nederland vooralsnog niets. Het
heeft het probleem nog niet eens erkend en wijt de problemen van leerlingen op
school hooguit aan de verstrooiende en sociaal belastende werking van social
media .
Geen controlerende overheid, expansieve industrie
Het is een wonder te noemen dat draadloze
techniek ondanks de aanzwellende wetenschappelijke kritiek toch binnen een paar
jaar massaal omarmd is als ‘pedagogsch verantwoord lesmateriaal’. Het is het gevolg van het actieve samenwerkingsverband
tussen overheid en Telecomindustrie bij de uitrol van een landelijk draadloos
netwerk. Daarbij heeft de overheid haar
onafhankelijk controlerende rol in het beschermen van de volksgezondheid
verloren. De overheid ontving in 2000 zo’n dikke 7 miljard Euro van de
Telecomindustrie in ruil voor het vrijgeven van het luchtruim. Daarbij bedongen
de Telecomproviders dat de overheid geen aandacht zou vestigen op de mogelijke
negatieve gezondheidseffecten (Straling Ongezond, Zembla 2007 deel 3). Met deze deal prioriteerde de Nederlandse
overheid het economische belang op korte
termijn boven het beschermen van de volksgezondheid op lange termijn. Zij
verzuimde het voorzorgsprincipe na te leven zoals dat in de Europese
milieuwetgeving omschreven staat. En zij verzuimde haar burgers, in lijn met de
oproep van Raad van Europa uit 2011, voor te lichten over de risico’s van
draadloze techniek. En hoewel de meerderheid van al het onderzoek naar deze
techniek laat zien dat zij leidt tot biologische verstoringen, wijzen de
adviesorganen van de Nederlandse overheid deze onderzoeken categorisch af op
basis van zelfgeformuleerde criteria van kwaliteit. Hierdoor verdedigen Stichting
Kennisplatform Elektromagnetische Velden, De Gezondheidsraad en het Antennebureau
tot op de dag van vandaag de onhoudbare stelling ‘Dat er geen enkele aanwijzing is dat
draadloze techniek schade veroorzaakt..’ Zodoende ontstaan er bij de overheid ook
geen kritische vragen die de samenwerking met de Telecomindustrie verstoren.
Gebrek aan transparantie
Opvallend is dat de zogenaamde onafhankelijke
adviesorganen van de overheid niet de openheid en transparantie bieden als de
wetenschappers van het Bio-initiatiefrapport. Waar die laatsten openlijk
onderzoekslijsten publiceren, delen de adviesorganen van de overheid slechts
haar eigen conclusies met het publiek in zogeheten ‘kennisberichten’. Hoe de
overheid tot die kennis gekomen is, valt voor het publiek niet goed te achterhalen.
Dus waar burgers de uitspraken van het Bio-initiatiefrapport zelf kunnen
toetsen, moet zij de adviesorganen van de overheid op haar woord geloven.
Slecht geïnformeerde keuzes leiden tot ongezond gedrag
In afwezigheid van een zorgzame en
beschermende overheid heeft een industrie met expansiedrift scholen met succes
kunnen toevoegen aan hun afzetmarkt. Een dikke buit die zij binnengehaald
hebben door overheden en scholen het draadloze leren als ‘het leren van de
toekomst’ voor te spiegelen.
In deze situatie maken ouders, scholen,
docenten en beleidsmedewerkers al jarenlang onvolledig geïnformeerde en onverantwoordelijke
beslissingen ten aanzien van het gebruik van draadloze techniek op school. Klokkenluider Dr. Barrie Trower is een
voormalig microgolf wapenexpert van de Engelse Koninklijke Marine en spioneerde
voor de Engelse geheime dienst. Na zijn pensioen waarschuwt hij regeringen
overal ter wereld voor de ernstige gezondheidsrisico’s die kinderen lopen door
het gebruik van draadloze techniek. Hij noemt het installeren van Wifi in
scholen een criminele daad gezien het feit dat de frequentie dezelfde is als
het zogenaamde Moscow signal dat in de koude oorlog als wapen ingezet werd om het
immuunsysteem van Amerikaans ambassadepersoneel in Moskou op afstand mee te
verzwakken. Op deze manier zijn Amerikaanse ambassadeleden en hun gezinnen met
succes vermoord. Bij limieten onder de huidige blootstelligslimiet. Tegenwoordig is dit zelfde signaal een
consumentenproduct dat in klaslokalen direct boven de hoofden van kinderen
hangt. Het grote publiek heeft hier geen
weet van. En daarom is het nu algemeen geaccepteerd dat kinderen Wifi-routers en
zelfs Wifi-versterkers naast hun bed hebben staan en onbekommerd rondlopen met
een mobiel tegen hun hoofd en een laptop of tablet op schoot. Telecom reclames
tonen dit dagelijks in een sfeer van gezellig familiegeluk. De meeste ouders en
docenten en zelfs artsen kennen de risico’s niet en zo wordt kinderen al op
jonge leeftijd ongezond gedrag aangeleerd dat aantoonbaar tot gezondheidsschade
leidt.
Afhankelijke media
Helaas functioneren de media hierin niet meer
als onafhankelijke waakhond. Zij werden de
afgelopen jaren in toenemende mate afhankelijk van inkomsten via draadloze
abonnee’s en reclame-inkomsten uit de
Tech-sector. Hoewel de wetenschappelijk kritische
geluiden over draadloze techniek voortdurend binnekomen bij de landelijke persbureau’s,
halen zij sinds 2006 nog maar zelden de landelijke media. De gezamelijke stilte
van overheid en media geeft burgers het idee dat het wel okee zal zijn met
draadloze techniek. ‘Anders hadden ze er wel iets over gehoord of gelezen’, zo
redeneert men niet geheel onlogisch.
Sluipreclame
Het laatste restje wantrouwen onder burgers,
ouders, docenten en schooldirecties wordt vakkundig weggepoetst door het
bedrijfsleven met professioneel ogende blogs. Zoals dat van Juf Debbie. Het
lijkt een persoonlijk blog van een geëngageerde
juf die tussen haar sociaal bewogen artikelen jubelt over de verdiensten van
Gynzy Chromebooks en tablets in de klas. Het is niets meer dan een reclame-tool van Gynzy
dat docenten over de drempel helpt bij de aanschaf van draadloze techniek in de
klas. Dat Juf Debbie helemaal niet bestaat zal de meeste onschuldige lezers volkomen
ontgaan.
Conclusie en eisen
Technologie is alleen maar slim en duurzaam zo
lang zij gezond gebruikt kan worden. Dat is bij draadloze netwerken niet het
geval. Het bewijs hiervoor is overvloedig aanwezig. Daarmee is het gebruik
ervan op school in strijd met het recht van scholieren op een veilige
leeromgeving en de bijzondere zorgplicht die scholen hebben. Bij schadelijke milieufactoren
als tabak, alcohol, asbest en hoogspanningsleidingen is de overheid pas in
beweging gekomen na een overtuigende hoeveelheid doden. Een onverantwoordelijk
en onethisch beleid dat nu zonder voorbehoud wordt losgelaten op schoolgaande
kinderen. Daarom eisen wij als ouders dat het voorzorgsprincipe in werking
gesteld wordt. Onmiddelijk. Omdat elke dag telt. Onderzoek uit 2015 laat zien dat
vrouwtjesratten die dagelijks een kwartier in de buikstreek worden blootgesteld
aan het signaal van een mobiele telefoon, na twee weken nog maar de helft van
al hun eicellen overhebben. (Bakacak a.o. pubmed 2015) Wat zegt dat over het risico dat kinderen en
docenten op school lopen? Wij willen dat antwoord niet afwachten maar willen verantwoordelijke
bestuurders die een totaalverbod invoeren op draadloze technologie op school.
Hierbij worden mobieltjes overdag verbannen uit de school en/of in stralingswerende
kluisjes bewaard, wordt Wifi op school verboden en zijn scholen verplicht bekabelde
netwerken te gebruiken en leerlingen te leren zo veilig mogelijk om te gaan met
draadloze technologie. Dit is onze minimale eis. Omdat het de enige manier is waarop
scholen de veiligheid en gezondheid van onze leerplichtige kinderen kunnen garanderen.
En dat is wel het minste waar zij recht op hebben.
auteur Wendy Schouten, moeder van vier tieners van 13, 15, 17 en 19