Er komt nog geen Zweedse Wilders (NRC 01-06-2013)

Jonggeren in Hovsjö werken aan 'hun' park

Jongeren in buitenwijk Hovsjö werken aan 'hun'stadspark'.

(Uitgebreide versie van NRC 01-06-2013)

Ik mocht ze, de Irakezen in Södertälje. Als verse emigrant voelde ik mij bij hen meer op mijn gemak dan bij de Zweden. Hun mannen sloegen mijn zonen amicaal op de schouders vanwege hun inzet op het voetbalveld, ook al verloren zij daardoor zelf de wedstrijd. Hun vrouwen nodigden mij uit op hun kleden vol eten en kinderen, waar het gezelliger was dan bij de enkele Zweed die de wedstrijd vanaf een klapstoeltje gade sloeg en niemand prees of juist iedereen, ongeacht welke prestatie dan ook. Ik bewonderde hun beheersing van het Zweeds en hun vermogen zich te voegen naar de stoïcijnse, beheerste Zweedse omgangsvormen ondanks hun warme expressieve natuur. Ze waren stukken beter aangepast aan de Zweedse samenleving dan ikzelf terwijl veel van hen hier maar een paar jaar langer woonden.

De Irakezen in Södertälje zijn doorgaans vluchtelingen met een opleiding en een Christelijke achtergrond die zich binnen de Zweedse welvaartsstaat aardig weten te redden. Desondanks woont het merendeel van hen in troosteloze wijken buiten de stad waar de werkloosheid, schooluitval en criminaliteit hoog zijn. Het gevoel een tweederangsburger te zijn komt tot uitdrukking op de website van Megafonen, een overheidsorganisatie die opkomt voor de rechten van allochtone jongeren in de voorsteden. Het was deze organisatie die op 15 mei j.l. via sociale media een demonstratie op poten zette uit verontwaardiging over de moord op een verwarde 69 jarige door een politieman een dag eerder. De rellen die daar vier dagen later op volgden werden op hun website van begripvol commentaar voorzien. Het feit dat de organisatie het geweld niet direct publiekelijk afkeurde, wierp in de media de vraag op of de organisatie zodoende niet had bijgedragen aan de escalatie van de rellen in Zweden.

Dát de sociale onrust in Zweden zou toenemen, was te voorspellen. Sinds 2006 heeft Zweden een centrum-rechtse regering met een zich terugtrekkende overheid die een toename in de kloof tussen arm en rijk accepteert terwijl nog altijd een ruimhartig immigratiebeleid wordt gevoerd. Daarmee hobbelen de politieke ontwikkelingen in Zweden precies drie jaar achter die van Nederland aan: De neergang van de Sociaal-Democraten, de opkomst van een nationalistische partij en vervolgens de schandalen in diezelfde partij. Eigenlijk is het opmerkelijk dat een nationale crisis zoals wij die in Nederland beleefden met de moord op Fortuyn en van Gogh (resp. 2002 en 2004) in Zweden nog zo lang op zich heeft laten wachten.

Maar wat nu? De rellen raken de Zweden, voor wie veiligheid en vreedzaam samenleven het hoogste goed is, in de kern van hun bestaan. Vooralsnog heeft premier Fredrik Reinfeldt zijn afkeuring over de gebeurtenissen uitgesproken en heeft Jimmie Åkesson van de nationalistische Sverigedemokraterna de gelegenheid aangegrepen om zijn visie in Svenska Dagbladet extra kracht bij te zetten. In Nederland werd het publieke debat na de moord op Fortuyn en van Gogh aangescherpt en voelden de socialisten zich gedwongen hun ideaal over de multiculturele samenleving los te laten ten gunste van een strenger immigratie- en integratiebeleid. Of het in Zweden ook die kant op gaat, valt te bezien. Want ondertussen zijn er in Zweden andere krachten aan het werk dan tien jaar geleden in Nederland. Zo'n kracht is Patrik Derk die al jaren zijn schouders zet onder het vergroten van de veiligheid in één van de gevaarlijkste buitenwijken van Zweden. Derk is directeur van woningbouwvereniging Telge in Hovsjö, een door Irakezen bevolkte buitenwijk in het zuidwesten van Södertälje. Patrik is een goede bekende van ons en vertelde over zijn project waarin hij kansloze jongeren en jeugdige bendeleiders betrok bij de aanleg van een park in hun wijk. Daarmee sloeg hij twee vliegen in één klap, de werkloosheid daalde en de veiligheid in de wijk nam toe. 'Want je slaat geen banken kapot die je zelf hebt neergezet en trekt geen struiken uit de grond die je zelf hebt geplant', aldus Derk. Tijdens de rellen van de afgelopen weken bleef het in deze voorheen door criminaliteit geteisterde wijk opmerkelijk rustig wat de Zweedse schrijfster en liberaal politica Tove Lifvendahl op 22 mei j.l. de optimistische tweet ontlokte: Is Hovsjö van Patrik Derk een rolmodel?